Zawód rzecznika patentowego polega na świadczeniu pomocy prawnej i technicznej w sprawach własności przemysłowej.
Pod pojęciem „spraw własności przemysłowej” rozumie się – uzyskiwanie, zachowywanie, wykonywanie oraz dochodzenie praw odnoszących się do przedmiotów własności przemysłowej, w szczególności wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych topografii układów scalonych, znaków towarowych, nazw handlowych, oznaczeń geograficznych oraz zwalczanie nieuczciwej konkurencji.
Pomoc prawna świadczona przez rzecznika patentowego polega w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, badaniu stanu prawnego przedmiotów własności przemysłowej, zastępstwie prawnym i procesowym.
Pomoc techniczna polega w szczególności na opracowywaniu opisów technicznych zgłoszeń do ochrony przedmiotów działalności twórczej przeznaczonych do przemysłowego wykorzystywania, badaniu zakresu ich ochrony, prowadzeniu poszukiwań dotyczących stanu techniki.
Rzecznik patentowy w wykonywaniu zawodu podlega tylko ustawom.
Tytuł zawodowy „rzecznik patentowy” podlega ochronie prawnej.
Ogół rzeczników patentowych i aplikantów rzecznikowskich tworzy Polską Izbę Rzeczników Patentowych stanowiącą samorząd rzeczników patentowych, do którego przynależność jest dla rzeczników patentowych i aplikantów obowiązkowa.
Polska Izba Rzeczników Patentowych reprezentuje jej członków i sprawuje pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu rzecznika patentowego w granicach interesu publicznego oraz dla jego ochrony.
Do zadań samorządu należy w szczególności:
1/ podejmowanie działań w celu zapewnienia warunków należytego wykonywania zawodu rzecznika patentowego;
2/ reprezentowanie rzeczników patentowych i aplikantów oraz ochrona ich interesów zawodowych;
3/ współdziałanie w kształtowaniu i stosowaniu prawa własności przemysłowej, a także w zakresie organizowania i wykonywania zawodu rzecznika patentowego;
4/ doskonalenie zawodowe rzeczników patentowych i kształcenie aplikantów;
5/ sprawowanie nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu przez rzeczników patentowych i aplikantów;
6/ prowadzenie badań w sprawach własności przemysłowej.
Prawo wykonywania zawodu rzecznika patentowego powstaje po złożeniu ślubowania, z dniem dokonania wpisu na listę rzeczników patentowych, prowadzoną przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej.
Strukturę terenową Polskiej Izby Rzeczników Patentowych stanowi 12 okręgów. Rzecznicy patentowi i aplikanci zamieszkali w danym okręgu tworzą okręgowe zgromadzenia rzeczników patentowych.
Organami samorządu są:
1/ Krajowy Zjazd Rzeczników Patentowych;
2/ Krajowa Rada Rzeczników Patentowych;
3/ Prezes Polskiej Izby Rzeczników Patentowych;
4/ Komisja Rewizyjna;
5/ Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny;
6/ Sąd Dyscyplinarny;
7/ okręgowe zgromadzenia rzeczników patentowych;
8/ okręgowe rady rzeczników patentowych.
Zasady i warunki wykonywania zawodu rzecznika patentowego oraz organizację i zakres działania samorządu rzeczników patentowych określa ustawa z dnia 11 kwietnia 2011 r. o rzecznikach patentowych /Dz. U. z 2011 r. Nr 155, poz. 1308, z późn. zm./.